Çölyak hastalığı (Gluten Enteropatisi), genetik yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten isimli proteine maruz kalma sonucu gelişen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan ömür boyu süren bir sindirim sistemi hastalığıdır.
Çölyak hastalığı her yaşta teşhis edilebilmekle birlikte teşhisi zor olan hastalıklardan biridir. Erken osteoporoz, kansızlık, teşhis edilmemiş laktoz alerjisi gibi hastalıklarla benzer belirtiler gösterdiğinden karıştırılabilir. Çölyak hastalığı olan çocuklarda özellikle karın ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği, kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabilir.
Yetişkinlerde görülen belirtiler ise karın bölgesinde öne doğru şişkinlik, yaşa göre kilo azlığı, kas zayıflığı, kansızlık, dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması, ishal, kusma, bezginlik, nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları, büyüme geriliği, ağız içinde oluşan aftlar, iştahsızlık, gaz şikayetleri, eklem ve kemik ağrıları, sinirlilik, ciltte kaşıntılı döküntüler olarak belirtilmiştir.
Çölyak hastalığının insan sağlığı üzerinde önem taşıyan birçok değişimlere neden olmasından dolayı doğru teşhisi önemlidir. Teşhis yöntemlerinden kan testleri serolojik özel testler (AGA, EMA) ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.
Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu glutensiz diyettir.
Glutensiz Diyette Dikkat Edilecekler
-Emilimi mümkün olan her ürün ister gıda, ister kişisel bakım ürünü olsun glutensiz olmalıdır.
-Pişirme, hazırlık ve depolama aşamasında güvenli gıdaların glutenli gıdalarla bulaş olmamasına dikkat edilmelidir.
-Çok iyi bir etiket okuyucusu olunmalı, etiketsiz gıda tüketiminde de çok dikkat edilmelidir.
-İlaçlar, kremler vb. gluten içerikleri yönünden dikkatli kullanılmalıdır.
-Dudak nemlendiricisi, vücut losyonu, güneş kremi, makyaj malzemeleri, diş macunu, şampuan, saç kremi, sabun gibi günlük bakım ve kozmetik ürünleri de gluten içerikleri kontrol edilerek kullanılmalıdır.
Çölyak Hastalığında Tüketilebilen Güvenli Yiyecekler;
-Tüm sebzeler ve meyveler
-Tüm bakliyatlar,
-Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar,
-Yumurta, bal, reçel, basit toz şeker, zeytin,
-Et, balık, tavuk, (Bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmamalıdır.)
-Una batırılmamış konserve çeşitleri,
-Karabuğday (greçka), Kinoa, Amaranth,
-Mısır, pirinç, patatesin hem kendileri hem de unları besin hazırlamada kullanılabilir. Ayrıca kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu da kullanılabilir.
-Evde çekilmiş güvenli baharatlar, olmakla birlikte işlenmiş ürünlerde T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı etiket yönetmeliğine göre gluten içeren gıdalar belirtilmek zorundadır. Çölyak hastalığında kişilerin okul ve dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler yapması son derece önemlidir.
Çölyak hastalığında tüketilen özel glutensiz gıda ürünleri de mevcuttur. Glutensiz un, glutensiz makarna, glutensiz şehriye, glutensiz çikolata, glutensiz kek, glutensiz kraker, glutensiz irmik, glutensiz güllaç, glutensiz bisküvi, glutensiz tarhana bunlardandır.
Çölyak hastalığı hakkında detaylı bilgiye T.C. Sağlık Bakanlığının https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/metabolizma-ve-colyak adresinden ulaşılabilmektedir.
